Lịch sử Hoa nương

Họa phẩm Sĩ nữ đồ (仕女圖) thời Lê trung hưng, quàn tại đình Ngoại, xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội.

Theo chuyên khảo của tác gia Trần Quang Đức[2], thời Lê đĩ thường tập trung ở kinh thành, "chỗ nào cũng có", đặc biệt quanh quân doanh. Riêng hồi Lê mạt do có quá nhiều binh sĩ mắc bệnh giang mai nên triều đình đành phải "lùng bắt đĩ khắp các phố phường, cạo đầu, phạt trượng rồi đuổi đi". Mà theo một thi phẩm của hoàng đế Lê Thánh Tông (?), đĩ là phường gái giọng ẽo ợt, ra vẻ thanh tao, khi gặp tình nhân thì như "mèo thấy mỡ", "sụt sịt rằng tôi thương tôi nhớ", "bẻo lẻo chào anh ngược anh xuôi"... Vào năm 1501, hoàng đế Lê Hiến Tông từng ban lệnh cấm các quan tháp tùng mình không được dắt đĩ theo rồi bừa bãi tình dục.

Theo Sơn cư tạp thuật, "tục nước ta (xứ Bắc Hà) đối với việc phòng thân của đàn bà rất sơ lược, đã hở người lộ mặt, lại còn cùng con trai chung đường chung giếng, giẫm cỏ xem trò, lại còn cùng con trai kề vai chạm lưng, đến khi có người làm mối thì phần nhiều đã mất trinh rồi". Trong tác phẩm Histoire naturelle, civile et politique du Tonquin (Lịch sử tự nhiên, dân sự và chính trị xứ Đông Kinh), tác giả Richard cho biết "những người đàn bà bình dân có quyền tự do đi chơi và chăm lo những công việc bên ngoài, còn những người vợ quan lại và những người đàn bà đặc biệt khác thì bị quản lý chặt chẽ gần giống như những người đàn bà Trung Hoa. Nhiều phụ nữ này được coi như vô cùng dễ dãi. Họ buông thả mình cho người ngoại quốc với một cái giá rất xoàng và sau đó kịp thời kết hôn với người ngoại quốc kia. Người ta đã tìm họ chẳng qua vì những chuyện đó thôi. Họ được chọn chồng theo ý muốn, quyền hạn mà những phụ nữ Trung Hoa không có được".

Còn với đàn bà Nam Hà, nhà lữ hành John Barrow đã mô tả từ những năm 1792-3 rằng "họ được phép tự do luyến ái, ngay cả con gái quan lại cũng không ít cô cấu hiệp Tây lang hòng kiếm ít lợi lạc". Vài chục năm sau đó, hoàng đế Nguyễn Thánh Tổ nhận xét, "dân phong tập thói kiêu sa, dâm đãng", "đám đàn bà Gia Định rất dâm đãng", "bọn đàn bà dâm đãng, phóng túng, cư xử của chúng thật quá kinh tởm. Đàn ông vốn đã chơi bời phóng đãng thì sao đòi hỏi tiết hạnh ở đám vợ được ?".

Nước ta trước đây xướng-kĩ phần nhiều tập-trung ở kinh-sư và quân-phòng, chỗ nào cũng có, riêng phố Hàng-Chĩnh Hàng-Cau đông nhất. Đĩ phần nhiều bị giang-mai, tục gọi mụn Tiêm-La. Tương-truyền khi chinh-phạt Tiêm-La, tướng-sĩ mắc chứng này, về truyền-nhiễm cho nhau, đứa phóng-đãng trăng-hoa hay mắc-phải, có khi chết người. Sau năm Mậu-Thân [1788], tướng-sĩ trấn Bắc-Thành phần đông lây bệnh này, nguy-cấp khôn cứu, cấm cũng không dứt được. Bèn lùng-bắt đĩ khắp các phố-phường, cạo đầu, phạt trượng rồi đuổi đi. Đó cũng là một cách làm hay !
我國從前娼妓多聚京師軍房,在在有之,唯㽀肆、榔肆尤盛。妓多楊梅瘡,俗言暹羅瘡。相傳征暹羅時,將士得此癥,還相傳染,浪夫蕩子多得之,有至卒死者。戊申以後,鎮北城將士多染是瘡,危殆不救,禁之不能止,遂索諸坊庯娼妓,髡其頭,杖而逐之。是亦一快擧。
— Đan Sơn, Sơn cư tạp thuật · Nữ lưu, An Nam quốc, thế kỉ XVIII

Từ sơ kì triều Nguyễn, triều đình An Nam áp dụng luật lệ triều Minh, phạt 60 trượng đối với quan lại và con em nhà quan qua đêm với đĩ. Nhưng luật này chỉ ở quan viên và con quan hưởng tập ấm, không đặt hình phạt nào cho kẻ mãi dâm và mại dâm.

Ngày 15 tháng 03 năm 1892, tại tỉnh Hà Nội, văn kiện Nghị định ấn định các thứ thuế thành phố được phép thu trong Hà Nội có quy định "bán thẻ cho gái mại dâm", tức là công nhận một nghề hợp pháp[3].